De behandelend arts of verantwoordelijk verpleegkundige heeft met u gesproken over het toepassen van vrijheid beperkende interventies bij uzelf, uw familielid of naaste.

Door middel van deze folder willen wij u graag informeren over deze maatregelen en het toepassen hiervan binnen het Van Weel Bethesda Ziekenhuis. Hier leest u meer over deze interventies en wordt toegelicht waarom en op welke wijze vrijheid beperkende interventies worden toegepast.

Wat zijn vrijheid beperkende interventies?

Met vrijheid beperkende interventies worden maatregelen bedoeld die beperkende gevolgen hebben voor de individuele bewegingsvrijheid van de patiënt.
Door ziekte, opname, medicatie of door verandering van omgeving kan uw naaste verward raken, onrustig en/of angstig zijn. Het kan zijn dat uw naaste de diagnose delier gekregen (zie informatiefolder verwardheid/delier). Er kan een situatie ontstaan waarin uw naaste een gevaar is voor zichzelf, anderen of zijn omgeving.

Voorbeelden zijn; weglopen, uit bed klimmen, vallen, verwijderen van infuuslijnen of katheter. Deze gedragingen kunnen leiden tot ernstige gezondheidsschade zoals een gebroken heup doordat uw naaste uit bed valt. Ook kan een ernstige belemmering tijdens de behandeling ervoor zorgen dat uw naaste langer opgenomen moet blijven, doordat bijvoorbeeld de antibiotica niet gegeven kan worden. Vrijheid beperkende interventies zijn maatregelen die worden genomen om uw naaste te beschermen. Uitganspunt is dat er geen vrijheid beperkende interventies worden toegepast, tenzij het niet anders kan. De voor- en nadelen worden zorgvuldig afgewogen.

Vrijheid beperkende interventies

Onder het toepassen van vrijheid beperkende interventies wordt verstaan het uitvoeren van een interventie die beperkende gevolgen heeft voor de bewegingsvrijheid van uw naaste. Dit kan op een directe manier: bijvoorbeeld door het gebruik van bedhekken, antiplukhandschoenen of een tentbed. Maar ook indirect kunnen vrijheid beperkende interventies worden toegepast. Het gaat dan bijvoorbeeld om het inzetten van een bewegingssensor of het inzetten van (nachtelijke) cameramonitoring op een afdeling.

Redenen om vrijheid beperkende interventies in te zetten zijn onder andere:

• Delirant gedrag (acute verwardheid ofwel delier)
• Fysieke agressie gericht op zichzelf of anderen (slaan, schoppen, met spullen gooien)
• Neiging tot het verwijderen van medisch materiaal (zoals bijvoorbeeld een infuuslijn, katheter, drain of sonde)
• Risico om te vallen (bijvoorbeeld door uit bed te klimmen)
• Risico op weglopen of dwalen

Nee, tenzij... beleid.

Binnen het Van Weel Bethesda Ziekenhuis wordt een ‘Nee, tenzij…’ beleid gevoerd ten aanzien van het toepassen van vrijheidsbeperkende interventies. Dit houdt in dat deze maatregelen enkel ingezet mogen worden als er geen andere mogelijkheden meer zijn om de veiligheid voor de patiënt/zijn omgeving te kunnen waarborgen. Om het toepassen van deze maatregelen zoveel mogelijk te beperken, wordt veel aandacht besteed aan preventieve en alternatieve maatregelen.
Hierbij kan gedacht worden aan:

• Medicatie;
• Mogelijkheid tot blijven slapen in kamer patiënt voor familie (rooming-in); Als familie bij de patiënt aanwezig is, wordt het risico op letsel minder.
• Uitbreiding van huidige bezoektijden/mogelijkheid tot het verrichten van zorgactiviteiten door familie (zorgparticipatie).
• Zoveel mogelijk spreiden van het aantal bezoekers over de dag. Eén bezoeker is beter dan meerdere bezoekers tegelijkertijd;
• Regelmatige uitleg aan de patiënt waar hij/zij is en met welke reden
• Samen met de patiënt de maaltijd te nuttigen;
• Zoveel mogelijk eigen huiselijke sfeer creëren door bekende spullen van huis mee te nemen. Denk aan foto’s, beeldjes, vaasjes etc.
• Familie vragen om ook eigen kleding en degelijke schoenen mee te nemen in plaats van pyjama’s;
• Streven om dag-nachtritme zoveel mogelijk in stand te houden, overdag niet naar bed;
• Proberen om de patiënt bij de dag te houden, door een kalender met dag, datum en jaartal dagelijks bij te houden.
• Neem het loophulpmiddel mee van thuis (bijvoorbeeld: rollator, stok, looprek).
• Neem schoenen mee voor de patiënt, die goed aansluiten, met een stroeve zool en een lage hak.
• Houd de omgeving overzichtelijk en laat geen obstakels staan.
• In overleg met de verpleegkundige kan de vrijheid beperkende interventie eventueel tijdens het bezoek worden verwijderd of verminderd.

Toepassen van vrijheid beperkende interventies

Het toepassen van vrijheid beperkende interventies is zeer ingrijpend. In eerste instantie worden alternatieven overwogen en mildere vrijheid beperkende interventies ingezet, waardoor fixatie niet nodig is. U kunt hierbij denken aan camerabewaking en een bewegingssensor.
De volgende vrijheid beperkende interventies kunnen in Het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis worden toegepast:

• Dwaaldetectie (sensor om weglopen te constateren en te voorkomen)
• Valmat met bewegingssensor
• Armspalk/beenspalk
• Veiligheidshandschoen/Antiplukhandschoenen
• Bedhekken hoog
• Tussenschot tussen bedhekken
• Tentbed
• Camera toezicht
• Tafelblad vast aan een rolstoel

Tentbed

Het tentbed is een patiëntvriendelijker alternatief voor fixatie (vastleggen) met een onrustband. Uw naaste kan zich, in tegenstelling tot een onrust band, vrij bewegen in bed. Patiënten voelen zich over het algemeen veiliger en worden daardoor rustiger. Wanneer uw naaste onrustig is brengt dit verschillende risico’s met zich mee. Voornamelijk een verhoogde kans op vallen. Daarom is er in overleg gekozen om als extra beschermende maatregel het tentbed toe te passen. Door middel van dit bed kan uw naaste zelf niet uit bed komen. Hierdoor wordt de kans op letsel, door bijvoorbeeld vallen, verminderd. Meer informatie vind u in de folder; tentbed.

Familieparticipatie

Het kan een emotionele gebeurtenis zijn wanneer er een vrijheid beperkende interventie is toegepast, maar u kunt een belangrijke rol spelen bij de ondersteuning van uw naaste. In overleg met de verpleegkundige kunt u bespreken om de vrijheid beperkende interventie te onderbreken op het moment dat er bezoek aanwezig is. Wanneer er een beschermende interventie is toegepast, betekent dit vaak dat uw naaste onrustig is. Het is goed om het bezoek dan te beperken tot maximaal twee personen per keer. Vaak verzoeken we familie om langer bij de patiënt aanwezig te zijn wanneer deze onrustig is: ook soms ‘s avonds en ‘s nachts. Dit kan voor de patiënt prettig zijn, met als positief effect dat hij/zij rustiger wordt. Het gevolg is dat we dan minder of zelfs geen vrijheid beperkende interventies hoeven toe te passen. Wij adviseren om in overleg met de verpleegkundige te kijken welke mogelijkheden u als naaste kunt bieden. Meer informatie vind u in de folder; familieparticipatie.

Besluitvorming

Het besluit om vrijheid beperkende interventies in te zetten wordt door de arts en de verpleegkundige genomen. De arts en verpleegkundige bespreken met u als naaste het ontstane risico – de gevaren, waaronder het gevaar van letsel, de te nemen interventies en er wordt aan u toestemming gevraagd.

De verpleegkundige kan in het opnamegesprek vooraf toestemming vragen om ‘vrijheid beperkende interventies’ in te zetten. Daarbij geeft de verpleegkundige uitleg over het toepassen van vrijheid beperkende interventies en wordt in eerste instantie aan de patiënt zelf toestemming gevraagd. Tijdens dit gesprek kan samen gekeken worden naar alternatieven voor vrijheidsbeperking.

Noodsituatie

Soms is er sprake van een noodsituatie, waarbij alternatieve interventies niet mogelijk zijn en om gevaar af te wenden direct vrijheid beperkende interventies worden ingezet. In dat geval mag de verpleegkundige zonder voorafgaande toestemming van een arts en u als naaste overgaan tot het toepassen van vrijheid beperkende interventies. Zodra het gevaar is afgewend, overlegt de verpleegkundige zo spoedig mogelijk met de arts en neemt de verpleegkundige zo spoedig mogelijk contact op met de (wettelijke) vertegenwoordiger of u als naaste. Wanneer de noodsituatie ‘s nachts plaatsvindt, dan neemt de verpleegkundige de volgende ochtend contact op met de (wettelijke) vertegenwoordiger of u als naaste.

Wilsonbekwaam

Wanneer de patiënt niet in staat is om zelf een weloverwogen beslissing te nemen over zijn of haar gezondheid, kan de patiënt door de arts (gedeeltelijk en/of tijdelijk) wilsonbekwaam verklaard worden. Dit betekent dat een patiënt een bepaalde periode niet zelf kan beslissen over zijn ingrepen, onderzoeken en andere medische behandelingen. Een (wettelijk) vertegenwoordiger mag dan voor de patiënt spreken en beslissen.

Dit is bij wet geregeld, in deze volgorde:

• Door de rechter benoemde curator of mentor
• Een schriftelijk door de patiënt gemachtigde (voordat de wilsonbekwaamheid is ingetreden)
• Echtgeno(o)t(e), geregistreerd partner of levenspartner
• Een ouder of kind
• Broers of zussen

Toepassing en risico’s

De vrijheid beperkende interventies worden volgens een vaste ziekenhuisprocedure toegepast. De handelingen worden uitgevoerd door verpleegkundigen die deskundig zijn op dit gebied. De patiënt wordt gericht geobserveerd en verpleegd. De arts evalueert dagelijks in overleg met de verpleegkundige of de interventie nog noodzakelijk is en of er alternatieven mogelijk zijn.

Het toepassen van vrijheid beperkende interventies brengt risico’s met zich mee. De veiligheid van de patiënt is daarom niet 100% te garanderen. Er wordt dagelijks een afweging gemaakt of vrijheidsbeperking nog noodzakelijk is en hoe groot de risico’s zijn. Echter het niet inzetten van vrijheidsbeperking geeft eveneens grote risico’s op gezondheidsschade zoals eerder in de informatie is uitgelegd.

Samenvatting

Samengevat is het uitgangspunt 'geen vrijheidsbeperking, tenzij...':

• het echt niet anders kan
• zo licht en zo kort mogelijk
• het niet wordt ingezet als alternatief voor menselijke hulp
• na zorgvuldige overleg met patiënt (en/of diens vertegenwoordiger)