Vrijheid beperkende interventies

Onder het toepassen van vrijheid beperkende interventies wordt verstaan het uitvoeren van een interventie die beperkende gevolgen heeft voor de bewegingsvrijheid van uw naaste. Dit kan op een directe manier: bijvoorbeeld door het gebruik van bedhekken, antiplukhandschoenen of polsbanden. Maar ook indirect kunnen vrijheid beperkende interventies worden toegepast. Het gaat dan bijvoorbeeld om het inzetten van een bewegingssensor of het inzetten van (nachtelijke) cameramonitoring op een afdeling.

Redenen om vrijheid beperkende interventies in te zetten zijn onder andere:

• Delirant gedrag (acute verwardheid ofwel delier)
• Fysieke agressie gericht op zichzelf of anderen (slaan, schoppen, met spullen gooien)
• Neiging tot het verwijderen van medisch materiaal (zoals bijvoorbeeld een infuuslijn, katheter, drain of sonde)
• Risico om te vallen (bijvoorbeeld door uit bed te klimmen)
• Risico op weglopen of dwalen

Middelen

Het toepassen van vrijheid beperkende interventies is zeer ingrijpend.
In eerste instantie worden alternatieven overwogen en mildere vrijheid beperkende interventies ingezet, waardoor fixatie niet nodig is. U kunt hierbij denken aan camerabewaking en een bewegingssensor.
De volgende vrijheid beperkende interventies kunnen in Het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis worden toegepast:

• Dwaaldetectie (Sensor om weglopen te constateren en te voorkomen)
• Valmat met bewegingssensor
• Armspalk/beenspalk
• Veiligheidshandschoen/Antiplukhandschoenen
• Bedhekken hoog
• Tussenschot tussen bedhekken
• Tentbed
• Camera
• Polsband
• Tafelblad vast aan een rolstoel

Tentbed

Het tentbed is een patiëntvriendelijker alternatief voor fixatie (vastleggen) met een onrustband. Uw naaste kan zich, in tegenstelling tot een onrust band, vrij bewegen in bed. Patiënten voelen zich over het algemeen veiliger en worden daardoor rustiger. Wanneer uw naaste onrustig is brengt dit verschillende risico’s met zich mee. Voornamelijk een verhoogde kans op vallen. Daarom is er in overleg gekozen om als extra beschermende maatregel het tentbed toe te passen. Door middel van dit bed kan uw naaste zelf niet uit bed komen. Hierdoor wordt de kans op letsel, door bijvoorbeeld vallen, verminderd.

Familieparticipatie

Het kan een emotionele gebeurtenis zijn wanneer er een vrijheid beperkende interventie is toegepast, maar u kunt een belangrijke rol spelen bij de ondersteuning van uw naaste. In overleg met de verpleegkundige kunt u bespreken om de vrijheid beperkende interventie te onderbreken op het moment dat er bezoek aanwezig is. Wanneer er een beschermende interventie is toegepast, betekent dit vaak dat uw naaste onrustig is. Het is goed om het bezoek dan te beperken tot maximaal twee personen per keer. Vaak verzoeken we familie om langer bij de patiënt aanwezig te zijn wanneer deze onrustig is: ook soms ‘s avonds en ‘s nachts. Dit kan voor de patiënt prettig zijn, met als positief effect dat hij/zij rustiger wordt. Het gevolg is dat we dan minder of zelfs geen vrijheid beperkende interventies hoeven toe te passen. Wij adviseren om in overleg met de verpleegkundige te kijken welke mogelijkheden u als naaste kunt bieden. Meer informatie vind u in familieparticipatie.

Wat kunt u als naaste doen?

Ongeacht of uw naaste gefixeerd is, kunt u het volgende doen:

• Buiten bezoektijden aanwezig zijn om onrust, verwardheid te verminderen (ook ‘s nachts). Bespreek dit met de verpleegkundige.
• Het aantal bezoekers spreiden over de dag. Eén bezoeker is beter dan meerdere tegelijk. Bespreek dit met de verpleegkundige.
• Als familie bij de patiënt aanwezig is, wordt het risico op letsel minder.
• Zorg voor een klok en kalender, en bespreek de datum, tijd en plaats met de patiënt.
• Breng foto’s mee van familieleden, vrienden of huisdieren.
• Vertel regelmatig waar de patiënt zich bevindt en wat er aan de hand is.
• Neem het loophulpmiddel mee van thuis (bijvoorbeeld: rollator, stok, looprek).
• Neem schoenen mee voor de patiënt, die goed aansluiten, met een stroeve zool en een lage hak.
• Houd de omgeving overzichtelijk en laat geen obstakels staan.
• In overleg met de verpleegkundige kan de vrijheid beperkende interventie eventueel tijdens het bezoek worden verwijderd of verminderd.

Besluitvorming

Het besluit om vrijheid beperkende interventies in te zetten wordt door de arts en de verpleegkundige genomen. De arts en verpleegkundige bespreken met u als naaste het ontstane risico – de gevaren, waaronder het gevaar van letsel, de te nemen interventies en er wordt aan u toestemming gevraagd.

De verpleegkundige kan in het opnamegesprek vooraf toestemming vragen om ‘vrijheid beperkende interventies’ in te zetten. Daarbij geeft de verpleegkundige uitleg over het toepassen van vrijheid beperkende interventies en wordt in eerste instantie aan de patiënt zelf toestemming gevraagd. Tijdens dit gesprek kan samen gekeken worden naar alternatieven voor vrijheidsbeperking.

Noodsituatie

Soms is er sprake van een noodsituatie, waarbij alternatieve interventies niet mogelijk zijn en om gevaar af te wenden direct vrijheid beperkende interventies worden ingezet. In dat geval mag de verpleegkundige zonder voorafgaande toestemming van een arts en u als naaste overgaan tot het toepassen van vrijheid beperkende interventies. Zodra het gevaar is afgewend, overlegt de verpleegkundige zo spoedig mogelijk met de arts en neemt de verpleegkundige zo spoedig mogelijk contact op met de (wettelijke) vertegenwoordiger of u als naaste. Wanneer de noodsituatie ‘s nachts plaatsvindt, dan neemt de verpleegkundige de volgende ochtend contact op met de (wettelijke) vertegenwoordiger of u als naaste.

Wilsonbekwaam

Wanneer de patiënt niet in staat is om zelf een weloverwogen beslissing te nemen over zijn of haar gezondheid, kan de patiënt door de arts (gedeeltelijk en/of tijdelijk) wilsonbekwaam verklaard worden. Dit betekent dat een patiënt een bepaalde periode niet zelf kan beslissen over zijn ingrepen, onderzoeken en andere medische behandelingen. Een (wettelijk) vertegenwoordiger mag dan voor de patiënt spreken en beslissen.

Dit is bij wet geregeld, in deze volgorde:

• Door de rechter benoemde curator of mentor
• Een schriftelijk door de patiënt gemachtigde (voordat de wilsonbekwaamheid is ingetreden)
• Echtgeno(o)t(e), geregistreerd partner of levenspartner
• Een ouder of kind
• Broers of zussen

Toepassing en risico’s

De vrijheid beperkende interventies worden volgens een vaste ziekenhuisprocedure toegepast. De handelingen worden uitgevoerd door verpleegkundigen die deskundig zijn op dit gebied. De patiënt wordt gericht geobserveerd en verpleegd. De arts evalueert dagelijks in overleg met de verpleegkundige of de interventie nog noodzakelijk is en of er alternatieven mogelijk zijn.

Het toepassen van vrijheid beperkende interventies brengt risico’s met zich mee. De veiligheid van de patiënt is daarom niet 100% te garanderen. Er wordt dagelijks een afweging gemaakt of vrijheidsbeperking nog noodzakelijk is en hoe groot de risico’s zijn. Echter het niet inzetten van vrijheidsbeperking geeft eveneens grote risico’s op gezondheidsschade zoals eerder in de informatie is uitgelegd.

Samenvatting

Samengevat is het uitgangspunt 'geen vrijheidsbeperking, tenzij...':

• het echt niet anders kan
• zo licht en zo kort mogelijk
• het niet wordt ingezet als alternatief voor menselijke hulp
• na zorgvuldige overleg met patiënt (en/of diens vertegenwoordiger)